Gogolewo - wieś moich lat dziecinnych...

    Za tą bramą zaczyna się dla mnie inny świat. Świat dzieciństwa i letnich wakacji u babci. Kiedy myślę o Gogolewie, czuję ten jakże charakterystyczny zapach stęchlizny, smak chleba i dżemu z czarnej porzeczki, które tak bardzo lubiliśmy jeść na kolację. Słyszę odgłosy dochodzące z tętniącego wówczas życiem PGR-u. Widzę okazały, acz zniszczony pałac i mały, przycupnięty nieopodal domek mojej babci. Widzę też drewniany mostek, po którym nie ma już śladu, i lodownię - nasze ulubione miejsce zabaw.

***

   Jest sobota, więc brama zamknięta. Może kto inny zmartwiłby się i odszedł niepocieszony, ale nie ja. Znam tu każdą ścieżkę, każdą dróżkę. Szybko znajduję boczne wejście i już po chwili jestem po drugiej stronie muru. Rozglądam się jeszcze, by zapytać kogoś o pozwolenie przebywania na terenie parku, ale nie widzę nikogo. A mi trudno oprzeć się pokusie - po prostu muszę odwiedzić moje ukochane Gogolewo. To miejsce jest częścią mojego życia, częścią mnie. Spaceruję i ze wzruszeniem zaglądam do dawnych kryjówek.

Gogol, czyli gęś
Najpierw trochę historii. Na stronie gogolewo. powiatgostyn.pl zamieszczona jest historia wsi według Andrzeja Hanyża. Dowiadujemy się z niej, że nazwa Gogolewo prawdopodobnie pochodzi od słowa „gogol”, a to oznacza dziką gęś. Jak pisze autor opracowania, dawno temu, na pewnym obszarze nad rzeczką Dąbroczną, gnieździły się dzikie gęsi. Stąd pewnie nazwa wsi.
   Między Gogolewem a niedalekim Niepartem, na prawym brzegu rzeczki Dąbrocznej, znajduje się wśród błotnistych łąk wklęsłe grodzisko. Grodzisko ma kształt owalu. Do dziś zachowały się tam dwa kamienie erratyczne-obrzędowe, które leżą na fundamencie oczyszczonych ogniem kamieni. Wynika z tego, iż gród był jednocześnie miejscem kultu. Na południe od grodziska leżało drugie, o wiele mniejsze. W pobliżu tego drugiego odkryto osadę wczesnośredniowieczną. Oba grodziska świadczą o bardzo wczesnym zaludnieniu Gogolewa.

Z rąk do rąk
Gogolewo jest bardzo stare. Pierwsze wzmianki wsi pojawiają się w 1240 r. W kolejnych stuleciach należała ona do Zenwiczów Gogolewskich, później do Awdańców, a następnie do Niepartskich herbu Ostoja. Jak twierdzi Andrzej Hanyż, w dokumentach Gogolewo występuje po raz pierwszy w roku 1310. Jest już wtedy wsią rycerską. W roku 1686 w Gogolewie istniała  szkoła i szpital. Uwłaszczenie Gogolewa nastąpiło w roku 1839.
   Kiedy właścicielami Gogolewa był ród Niepartskich, po raz pierwszy zanotowano wzmiankę o istnieniu dworu i folwarku. Od XVI wieku folwark często przechodził w ręce kolejnych właścicieli. W źródłach pojawiają się nazwiska: Górski, Rosnowski, Jaskulecki, Iłowiecki, Rokosowski, Bniński, Gostyński, Korytowski, Sokolnicki. Kolejny właściciel - Garczyński, sprzedał w 1782 roku Gogolewo berlińskiemu bankierowi Janowi Kluge. Po kilku latach nabył go Ignacy Kołaczkowski, a później Drawiński. W 1806 roku, w wyniku licytacji, dobra kupił Antoni Garczyński, a rok później jako właściciel pojawia się w źródłach ponownie Ignacy Kołaczkowski. Ten sprzedaje majątek Gogolewo Antoniemu Czarneckiemu z Błociszewa. 
   W 1816 roku dobra przejął jego syna Marceli. W roku 1856 majątek odziedziczył syn Marcelego, Zygmunt Czarnecki, a w 1896 roku Wiktor Czarnecki. Od 1919 roku aż do drugiej wojny światowej właścicielem majątku był Stanisław Czarnecki. Ostatnim właścicielem dóbr, od 1919 do 1945 roku, był Stanisław Czarnecki.

Rezydencja Czarneckich
   Jak podają źródła, pałac wzniesiono prawdopodobnie z okazji ślubu Marcelego Czarneckiego z Florentyną Chłapowską około 1820 roku.  Najprawdopodobniej do jego budowy użyto fragmentów wcześniejszego XVIII-wiecznego dworu. Pod koniec XIX wieku budynek pałacu rozbudowano. Wzniesiono dwa boczne, parterowe skrzydła. W tym okresie powierzchnia dóbr łącznie z folwarkiem Zygmuntowo wynosiła 722,66 ha. Jako ciekawostkę można wymienić istniejącą w majątku w XIX wieku cegielnię. Produkowała ona rocznie pół miliona cegieł. Majątek pod rządami Czarneckich został unowocześniony i zmechanizowany.

Schöngarten, czyli “piękny ogród”
   Wokół pałacu rozciąga się, liczący prawie dziesięć hektarów, park krajobrazowy. Założyła go  Florentyna Czarnecka na miejscu wcześniejszego ogrodu włoskiego. (Gogolewo po niemiecku to Schöngarten, co znaczy “piękny ogród”). Pewne zmiany w układzie parku dokonała później żona Zygmunta Czarneckiego, Maria z Giżyckich. Obecnie jest to najpiękniejszy park krajobrazowy w powiecie. Rosną w nim świerki , topola kanadyjska, magnolie, tulipanowiec i miłorząb.                  
    Ale w Gogolewie na uwagę nie zasługuje tylko pałac i piękny park. Do ciekawych zabytków architektury należą dawny browar, obecnie spichlerz, i szpital, pochodzące z roku 1818. Zachował się także budynek dawnej szkoły. Z Gogolewa do Niepartu prowadzi też piękna aleja, złożona z czerwonych buków, klonów, jaworów i jarzębiny.

Stadnina
Po drugiej wojnie światowej w maju 1945 r. Gogolewo oraz niedalekie Pępowo przekazane zostały Państwowym Zakładom Chowu Koni z przeznaczeniem tworzenia stadnin. W organizacji hodowli zarodowej obie stadniny znalazły się w 1953 r. Utworzono wówczas przedsiębiorstwo pod nazwą Stadnina Koni Pępowo. W roku 1954 nastąpiło połączenie Stadniny Koni Pępowo ze Stadniną Koni Gogolewo.  
   Moi dziadkowie ze strony mamy - Joanna i Gerard Kallasowie - przybyli do Gogolewa w 1946 roku. Powrócili z Niemiec, dokąd w 1940 r. - wraz ze Stadniną Koni w Racocie, w której wówczas pracował mój dziadek - zostali wywiezieni na tzw. roboty w głąb III Rzeszy, do miejscowości Grabau. Tam w 1942 r. urodziła się moja mama, a w 1944 r. ciocia.  Po powrocie dziadkowie początkowo zamieszkali w budynku w podwórzu, później przenieśli się do mieszkania w pałacu. Ostatecznie zamieszkali w małym domku nieopodal pałacu. Dziadek pracował na posadzie księgowego w PGR-ach, a babcia zajmowała się domem.
   W 1958 r. miał miejsce kolejny podział przedsiębiorstwa na dwie stadniny: Pępowo i Gogolewo z jednoczesnym przekazaniem na rzecz PGR Pudliszki gospodarstwa Chwałkowo. Po trzech zaledwie latach powtórnie połączono stadniny Pępowo i Gogolewo w jedną całość. Stan taki istnieje do dnia dzisiejszego. Kilkanaście lat temu pałac w Gogolewie został pięknie odnowiony, podobnie jak oficyna i domek, w którym mieszkała moja babcia. Dzięki temu nie niszczeje, tak jak inne podobne mu dworki i pałace w Wielkopolsce.

***

   Opuszczam Gogolewo. W lusterku wstecznym umyka piękna aleja. Nie wiem, kiedy znów tu przyjadę, Na pewno jednak to miejsce pozostanie w mojej pamięci i w moim sercu na zawsze - tak jak moi dziadkowie.

Zaglądałem, skorzystałem, polecam:
1. www.stadnina.kmm.pl
2. www.polskiedwory.pl
3. www.gogolewo.powiatgostyn.pl