Romanowo - najdłuższa wielkopolska wieś

 Idzie Grześ przez wieś
 Worek piasku niesie  
 A przez dziurkę...   
 Piasek ciurkiem...
 Sypie się za Grzesiem...
                                                                       
   Gdyby Grześ, bohater wierszyka Juliana Tuwima, chciał przemierzyć wielkopolskie Romanowo, zajęłoby mu to sporo czasu. Wieś ma bowiem długość aż 8 kilometrów. Długie wsie położone są głównie na terenach górzystych. Na obszarach nizinnych wioski są zdecydowanie krótsze, ale Romanowo należy do wyjątków. Miejscowość ma charakter typowej „ulicówki” i rozciąga się w dolinie Noteci, wzdłuż trasy Czarnków-Walkowice. Romanowo Górne zamieszkuje około 460 mieszkańców, a Dolne liczy ich przeszło 810.
   Przejeżdżając przez wieś mijamy szereg zwyczajnych, podobnych do siebie domów. Uwagę przykuwa jedynie budynek sali wiejskiej oraz niewielki, eklektyczny kościółek z czerwonej cegły z 1860 roku. Wcześniej mieściła się tu świątynia protestancka, a po II wojnie światowej budynek zajęli katolicy. Co roku, 29 września, odbywa się tu odpust na cześć św. Michała Archanioła - patrona kościoła. Za nim, w dawniejszym domu pastora, znajduje się gimnazjum. Tuż obok świątyni, w jednym z najstarszych budynków wsi, mieści się szkoła podstawowa.
   Historia wsi sięga 1797 roku. Wtedy to Mikołaj Świnarski, właściciel dóbr kruszewskich i lubaskich, sprowadził tu osadników z północnych Niemiec, z okolic Lubeki. Utworzyli oni dwie kolonie. Jedną z nich była „Romanshof”, czyli Romanów - dzisiejsze Romanowo. W wiosce można jeszcze zobaczyć stare domy mieszkalne z pierwszej połowy XIX wieku: gliniane, szachulcowe lub oblicowane kamieniem polnym. W lutym 1919 roku w Romanowie toczyły się walki powstańcze. Podczas zwycięskiej potyczki zginął tu tylko jeden Polak - 19-letni Władysław Górzny, którego pochowano na cmentarzu w niedalekim Kruszewie. O tej akcji przypomina wielki kamień stojący w centrum Walkowic.
   Na terenie Romanowa znajdują się natomiast głazy narzutowe, tzw. eratyki, które są pozostałością po działaniach lodowca. Jeden z nich, uznany za pomnik przyrody, znajduje się w Romanowie Dolnym, 100 metrów od szosy Czarnków - Walkowice.
  Choć najsłynniejsze bocianie gniazdo w Polsce znajduje się w Przygodzicach, także w Wielkopolsce, Romanowo również słynie z bocianów. Ptaki założyły tutaj kilkanaście gniazd. Ich ostoi sprzyjają pobliskie, nadnoteckie łąki. Leśne tereny Romanowa cenią turyści i myśliwi. Można w nich spotkać: jelenie, dziki, sarny, lisy, kuny, a nawet jenoty.

Źródła:
1. https://pw.ipn.gov.pl/pwi/historia/przebieg-walk-powstancz/sladami-powstania-wielk/8449,OD-SZAMOTUL-PO-CZARNKOW.html
2. www.polskawliczbach.pl/wies_Romanowo_Gorne
3. www.polskawliczbach.pl/wies_Romanowo_Dolne
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Romanowo_Dolne