Rudzik miłosierny

Książka opowiada o małej dziewczynce Mary, która po śmierci rodziców zmuszona jest zamieszkać w olbrzymiej, angielskiej posiadłości ze swoim wujem. Czuje się tu bardzo samotna i nieszczęśliwa dopóki mały ptaszek z rdzawą plamką na piersi nie zaprowadził jej do tytułowego “secret garden“. Wraz z odkryciem furtki do tajemniczego ogrodu zmienia się całe życie Mary i ona sama. Frances Hodgson Burnett wierzyła w mistyczną i uzdrowicielską siłę natury. Jej bohaterka, pod wpływem obcowania z roślinnością odnalezionego ogrodu, przeobraża się z brzydkiego, chorowitego, rozkapryszonego i złośliwego dziecka w ładną, zdrową, wrażliwą, dobrą i radosną dziewczynkę. Klucz do tajemniczego ogrodu okazuje się jednocześnie kluczem do szczęścia.
    Dużą rolę odgrywa w książce niewielki ptaszek, który w polskim tłumaczeniu powieści błędnie nazwany jest gilem. W oryginale tym ptakiem jest robin, czyli po polsku rudzik.

    Rudzik zwyczajny, raszka (Erithacus rubecula), nazywany także pliszką czerwonogardłą, gajówką, malinowką, czerwienką, to gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Zamieszkuje całą Europę, zachodni skrawek Syberii i Azji Mniejszej. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej Afryce i Azji Mniejszej. Niektóre osobniki mogą także zimować w środkowej Europie.
    W Polsce rudzik występuje dość licznie. Tutaj zakłada gniazda i częściowo zimuje. Poza tym zimą na teren naszego kraju przylatują osobniki z populacji pochodzących ze Skandynawii. Baczni obserwatorzy przyrody mogą dostrzec rudziki także w Wielkopolsce - w cienistych lasach, w starych ogrodach i zaroślach, na wrzosowiskach, cmentarzach i w parkach.
   Dzięki rdzawej barwie na piersiach i bokach głowy, rudziki łatwo rozpoznać. W takiej jaskrawej kamizelce zwracają na siebie uwagę, zwłaszcza gdy nie ma liści na drzewach są bardzo widoczne. Trudniej jest rozróżnić płeć, ponieważ samice są bardzo podobne do samców.  Rudziki przypominają puchate kuleczki. Choć niewielkie, mniejsze od wróbla, mają krępą, okrągłą sylwetkę ze stosunkowo dużą głową i cienkim ogonem. Mają duże, ciemne i wyraziste oczy, które pozwalają im dobrze widzieć w półmroku. Rudziki najczęściej można zauważyć na ziemi. Są bardzo ruchliwe i energicznie podskakują szukając pożywienia. Czasem widać jak przysiadają i szybko kiwają ogonem.
   Głównym pokarmem rudzików są owady  i ich larwy, np. chrząszcze i mrówki. Lubią też dżdżownice, pająki i ślimaki. Jesienią wzbogacają swoje menu, posilając się  owocami. Zimą chętnie zaglądają do karmników. Można wysypać im płatki owsiane.
   Rudziki śpiewają przez cały rok. Ich ulubioną porą na melancholijne koncertowanie są wiosenne wieczory. Co ciekawe, rudzik nigdy nie śpiewa w ten sam sposób żadnej zwrotki. Za każdym razem, powtarzając ją, nieco ją modyfikuje. Śpiewa z ukrycia lub siedząc na eksponowanym stanowisku.

   Kiedy rudzik oczaruje już swoją partnerkę pięknymi trelami, zakłada gniazdo - zazwyczaj na ziemi, pod krzewami, między korzeniami drzew, a także w dziuplach, połamanych drzewach, na gzymsach i w dziurach budynków. Rzadko zdarza się, że wykorzystuje półotwarte budki lęgowe. Rudziki mają dwa lęgi w roku - na przełomie kwietnia i maja oraz w czerwcu. W razie utraty piskląt, rudziki decydują się czasem na  jeszcze jedną próbę wychowania potomstwa w lipcu, a nawet w sierpniu. Samica składa 5-6 jaj najczęściej białych z rdzawymi lub zielonkawymi kropkami. Jaja wysiaduje samica przez okres 13 do 14 dni, ani na chwilę nie opuszczając gniazda. W tym okresie karmi ją samiec. Niestety straty wśród młodych są duże. Za to zdarza się, że te urokliwe ptaszki nieświadomie “adoptują” obce pisklęta. Rudziki często padają bowiem ofiarą podrzucania jajek przez kukułkę. Pisklęta rudzików opuszczają gniazdo po 12- 15 dniach jako nieporadne podloty. Rodzice karmią młode i opiekują się nimi, a po około 3 tygodniach opieki, głównie samca, nie potrafiąc jeszcze dobrze latać, ukrywają się w okolicach gniazda.
   Na terenie Polski rudziki objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Warto im pomagać, by przetrwały zimę. Wiosną odwdzięczą nam się pięknym śpiewem.
   Rudziki uważane są za odważne i niepłochliwe, podobno zdarza się że towarzyszą w pracy ogrodnikom i szukają pokarmu w świeżo skopanej ziemi. W moim ogrodzie często pojawiają się rudziki. Zimą przylatują do karmnika i zjadają zostawiony tam dla nich posiłek, jednak na widok człowieka szybko się oddalają. Mam nadzieję, że kiedyś jakiś rudzik zaprzyjaźni się ze mną. 
   W "Tajemniczym ogrodzie" rudzik jest łącznikiem człowieka ze światem przyrody, ale nie tylko Frances Hodgson Burnett wykorzystała rudzika jako motyw literacki. Rudzik Kirrick jest bohaterem mrocznej powieści fantastycznej "Skrzydlaty posłaniec" Clive'a Woodalla, w której toczy się walka ptaków.
   Ptaszek ten pojawia się także w norweskiej powieści kryminalnej Jo Nesbø “Czerwone gardło“. Na wstępie książki przytoczony zostaje fragment “Legend Chrystusowych” szwedzkiej noblistki Selmy Lagerlöf. Przepiękna legenda wyjaśnia, dlaczego rudzik pyszni się swoim jaskrawym podgardlem - otóż rudzik (tu jako pliszka czerwonogardła) występuje jako symbol miłosierdzia.

"Podleciała bliżej i dzióbkiem wyciągnęła jeden cierń, który się wciskał w czoło ukrzyżowanego. Ale przy tym jedna kropla krwi ukrzyżowanego spadła na pierś ptaka. Rozlewała się szybko, barwiąc delikatny puch na piersi. Ukrzyżowany otworzył usta i wyszeptał do ptaka: Dla twego miłosierdzia osiągnęłaś to, do czego dążył cały twój ród od stworzenia świata." (przeł. Maria Zarębina)

Zaglądałam, skorzystałam, polecam:
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Rudzik_(ptak)