Klon dębu, czyli nowy "Rus" w Rogalinie

   Dęby szypułkowe (Quercus robur) należą do najokazalszych drzew występujących naturalnie na terenie Polski. Są w stanie osiągać obwód pnia (mierzony na wysokości 120 cm) nawet do 10 metrów. Są to często pomniki przyrody o walorach nie tylko przyrodniczych, ale też historycznych i kulturowych. Niektóre z nich są bardziej odporne na choroby w porównaniu z młodszymi drzewami. Najstarsze dęby zamierają samoistnie (np. dąb „Czech” w Rogalinie) lub ulegają zniszczeniu (np. dąb „Napoleon” w gminie Zabór - najgrubszy dąb w Polsce, podpalony w 2010 r., dąb "Chrobry" - podpalony w 2014 roku, a w 2016 roku dąb "Bolesław" powalony przez wichurę).
   Na szczęście naukowcy z Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku potrafią odtworzyć pomnikowe drzewa, dzięki klonowaniu, czyli namnażaniu i ukorzenianiu z wykorzystaniem kultur in vitro. Tradycyjne sposoby namnażania wegetatywnego (ukorzenianie pędów) są w przypadku najstarszych dębów nieskuteczne, a rozmnażanie generatywne nie daje możliwości uzyskania klonu, gdzie cała roślina z pędem i korzeniem jest wierną kopią drzewa matecznego. Pojawiła się więc konieczność wykorzystania sterylnych kultur in vitro. Hodowla in vitro sadzonek z eksplantatów, czyli zdrewniałych pędów, pobieranych z 500-800-letnich dębów nie jest jeszcze opisana w literaturze. Jest to zagadnienie dotychczas nierozpoznane i niezwykle trudne. Jednakże w 2017 roku wielkopolscy naukowcy otrzymali ukorzenione sadzonki (klony) dębu "Rus" z Rogalina liczącego około 800 lat, dębu Wybickiego z Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie, dębu "Dziadziuś" z gminy Zaniemyśl, dębu "Bolesław" z gminy Bagicz, dębu "Chrobry" z gminy Szprotawa oraz jednego z Dębów Bąkowskich z gminy Warlubie. Niestety, pomimo licznych prób, nie udało się wyhodować klonu dębu "Bartek", dębu "Lech" oraz kilku innych dębów pomnikowych rosnących na terenie Polski.

- Podczas badań nad klonowaniem dębów pomnikowych metodą mikrorozmnażania, okazało się, że jeden z najstarszych dębów w Polsce - około 800-letni dąb "Rus" z Rogalina (wiek określony przez dr. Krzysztofa Ufnalskiego z Instytutu Dendrologii) - namnażał się w kulturach in vitro lepiej niż młodsze dęby. To było zaskoczenie, ponieważ inne wiekowe dęby pomnikowe, a testowaliśmy ponad 20 okazów, nie namnażały się dobrze w kulturach in vitro. Materiał z wielu takich dębów zamierał po kilku miesiącach hodowli. Tak było na przykład z dębem "Bartek" z Zagnańska, którego ulistnione pędy, po dwukrotnym wprowadzeniu do sterylnych kultur, w końcu bezpowrotnie utraciliśmy - powiedział dr. hab. Paweł Chmielarz z Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku w wywiadzie dla portalu wielkopolska-country.pl.

   Badania finansowane były przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych w Warszawie w ramach projektu: „Zachowanie zasobów genowych zagrożonych i ginących gatunków metodami kriogenicznymi w leśnym banku genów oraz ochrona zasobów genowych najstarszych drzew w Polsce, poprzez sklonowanie in vitro i kriokonserwację”, a wykonywane w Instytucie Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku (w Pracowni Biologii Rozmnażania i Genetyki Populacyjnej).

   12 kwietnia 2019 r., około godziny 13.00, odbędzie się spotkanie w Rogalinie, podczas którego posadzony zostanie w parku sklonowany metodą in vitro około 800-letni dąb "Rus", jeden z najstarszych dębów rosnących w Polsce. Organizatorzy serdecznie zapraszają do udziału w tym wydarzeniu. Będzie kawa i słodki poczęstunek („dębowy tort"). Na zewnątrz budynku, jeśli pogoda pozwoli, uczestnikom spotkania czas umili muzyka na żywo - poezja śpiewana. Będzie również możliwość wpisania się do księgi pamiątkowej.

   Poniżej, w załączniku, Tablica "Klonowanie dębów".

        Źródła: Instytut Dendrologii PAN w Kórniku